Is wel de moeilijkste vraag die je stellen… In mijn ogen is whisky emotie, maar eigenlijk een afgeleide van levenswater (aqua vitae), zo’n puur mogelijke alcohol gemaakt van lokale grondstoffen. In Nederland is dat graan, In Frankrijk druiven en in Polen aardappels. Respectievelijk levert dat jenever, cognac en wodka, maar dan ga ik wel erg kort door de bocht. Om er geld mee te verdienen, moet je dat zo slim en goedkoop mogelijk maken, alleen is er ooit wat fout gegaan in dit proces.
In Schotland word levenswater (usquebach) gemaakt van, wat in het natte heuvelachtige landschap lekker groeit, gerst. De historie is, dat dat ontstaan is door de bevolking die in hun valleien (glens) insneeuwden. In koperen keteltjes maakten ze een destillaat wat niet helemaal puur was. Hierdoor zitten er in de spirit bepaalde imperfecties, waardoor de smaak uniek wordt. Deze drank word in vaten bewaard, waardoor je het na drie jaar whisky mag noemen. Deze historische drank staat over de hele wereld bekend en wordt uiteraard overal nagemaakt.
Maar als je dit weet, begrijp je ook dat het produceren van traditionele Schotse mout whisky tijdsintensief is en daardoor een hogere prijs heeft dan bijvoorbeeld graan whisky. Maar er zijn meer factoren, bijvoorbeeld de vaten waar de spirit, whisky wordt. Deze komen bij voorkeur uit de Spaanse sherry industrie. Maar daar zijn er niet zoveel van, dus worden er ook Amerikaans (bourbon) en Frans eiken (wijn) vaten gebruikt, die zijn in ieder geval goedkoper.
Als de Schotse malt whisky dan eindelijk klaar is komt de maltmeester de juiste vaten selecteren om het DNA van zijn distillery te reproduceren. Meerdere vaten worden gemengd, maar omdat het van dezelfde distillery is blijft het single malt. Met één theelepeltje van een andere distillery erin en het is de veel goedkopere blended whisky. Als zo’n vat de maltmeester niet aanstaat wordt deze soms gedumpt om in een blend te verdwijnen. Onafhankelijk bottelaars zijn dol op deze vaten, meestal goede whisky voor een betaalbare prijs. Deze afwijkende whisky gaat de fles in, etiketje erop en kan als uniek gezien worden. Daar betaalt de liefhebber graag voor.
Maar als de vaten door de strenge selectie komen, dan worden deze gebotteld en gedistribueerd. Deze flessen worden verkocht onder eigen naam en staan garant voor het DNA van de distillery. Jarenlange ervaring en naamsbekendheid zorgen ervoor dat de whisky liefhebber van zijn favoriet kan genieten.
Bij distilleerderijen die grotere capaciteit hebben blijft er ook wel eens een vaatje wat langer liggen. Onhandig want ieder jaar verdwijnt er wel een beetje uit het vat, de angel share. Er komt minder oudere whisky uit een vat, maar dat geeft wel een complexere smaak. Het gedeelte wat naar de engeltjes gaat wordt trouwens door de uiteindelijk eigenaar van de fles betaald, dus hoe ouder hoe duurder.
Daarnaast is het ook van invloed of de whisky vat sterk is, dan betaal je namelijk meer accijns en indien een duur koude filtratie proces is toegepast. Ik zal maar niets zeggen over limited releases bij verzamelaars, die de prijs ook behoorlijk kunnen opdrijven.
En uiteindelijk willen veel mensen iets unieks, daar speelt de whisky producent tegenwoordig op in met speciale releases. Denk aan een finish in een port of rum vat, een mooie verpakking of een speciaal moment. Daarnaast drinken mensen tegenwoordig ook minder maar beter, wat natuurlijk ook mooi in dit straatje past.
Het verhaal wat hierboven staat heeft een aantal verklaringen, maar er zijn er nog veel meer. Wil je die zelf ontdekken kom dan eens naar een van mijn whisky activiteiten. Er zijn natuurlijk ook mensen die een andere visie of voorkeur hebben, zoals Norbert of andere kenners waar ik tijdens corona online tastings mee deed.
